Công nghệ nông nghiệp (Agtech) đang cách mạng hóa nông nghiệp Việt Nam thông qua IoT, nông nghiệp thông minh, phân tích dữ liệu và công nghệ sinh học, giúp tăng năng suất, tối ưu tài nguyên và giảm tác động môi trường. Dù còn thách thức về chi phí, tiếp cận và đào tạo, Agtech vẫn mở ra cơ hội lớn nhờ chính sách hỗ trợ, nhu cầu lương thực toàn cầu và ứng phó biến đổi khí hậu, hướng tới nền nông nghiệp bền vững và đổi mới.

TỔNG QUAN AGTECH TẠI VIỆT NAM

Nông nghiệp đóng vai trò trụ cột của kinh tế Việt Nam, chiếm gần 15% GDP năm 2023, vừa đảm bảo an ninh lương thực vừa tạo việc làm và giá trị xuất khẩu. Từ thập niên 1990, các mô hình thâm canh đơn canh (lúa gạo, cà phê, hồ tiêu) cùng với cải cách và mở cửa thương mại đã giúp Việt Nam trở thành nước xuất khẩu nông sản hàng đầu như cà phê, hạt điều, hồ tiêu và cao su. Tuy nhiên, việc phụ thuộc vào phương thức truyền thống đang bộc lộ hạn chế. Agtech được kỳ vọng sẽ hiện đại hóa sản xuất, nâng cao năng suất, phát triển bền vững và duy trì đóng góp quan trọng của nông nghiệp trong nền kinh tế, nhất là trong bối cảnh cạnh tranh toàn cầu thay đổi nhanh chóng.

ĐỘNG LỰC CHÍNH THÚC ĐẨY SỰ PHÁT TRIỂN AGTECH TẠI VIỆT NAM

Sự chuyển đổi sang nền kinh tế thị trường đã thúc đẩy đầu tư và đổi mới công nghệ, giúp nông nghiệp Việt Nam cạnh tranh hơn và mở đường cho các giải pháp Agtech. Bên cạnh đó, năng suất lao động thấp, lực lượng nông dân già hóa đặt ra nhu cầu ứng dụng công nghệ để duy trì và nâng cao sản lượng. Các vấn đề môi trường và tác động của biến đổi khí hậu cũng đòi hỏi phương thức canh tác bền vững, mà Agtech có thể đáp ứng. Tổng hợp các yếu tố này tạo nền tảng vững chắc cho việc ứng dụng Agtech tại Việt Nam.

Biến động kinh tế và tăng trưởng

Từ thập niên 1990, quá trình chuyển đổi sang kinh tế thị trường đã giúp nông nghiệp Việt Nam cạnh tranh hơn, thu hút đầu tư vào nông nghiệp công nghệ cao như dịch vụ tư vấn, quản lý trang trại. Một số doanh nghiệp lớn như TH True Milk, Vinamilk đã đầu tư mạnh để nâng cao năng suất và chất lượng. Tuy nhiên, ngành Agtech trong nước vẫn kém phát triển do thiếu doanh nghiệp, tạo ra cả thách thức lẫn cơ hội.

Thách thức về năng suất lao động

Lực lượng lao động nông nghiệp đang già hóa và giảm dần, làm trầm trọng thêm vấn đề năng suất. Thiếu chuyên gia, lao động nông thôn phần lớn chưa qua đào tạo và trình độ học vấn thấp khiến năng suất bị ảnh hưởng. Việc ứng dụng công nghệ ngày càng cần thiết, song vẫn gặp rào cản như hạn chế về điện, smartphone và nhận thức thấp về Agtech ở nông thôn.

Nhu cầu phát triển bền vững

Biến đổi khí hậu, hạn hán và xâm nhập mặn đe dọa sản xuất nông nghiệp, nhất là lúa gạo. Do đó, việc áp dụng công nghệ thân thiện môi trường, phi độc hại là cấp thiết. Sự gia tăng dân số đô thị cũng buộc nông dân ứng dụng công nghệ để đáp ứng nhu cầu lương thực. Chính phủ Việt Nam đã đề ra chiến lược hiện đại hóa nông nghiệp, hướng tới tăng giá trị gia tăng, giảm tác động môi trường và cam kết phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050.

CÁC CƠ HỘI CHO CÔNG NGHỆ NÔNG NGHIỆP TẠI VIỆT NAM

Việt Nam có nhiều tiềm năng để phát triển Agtech, đặc biệt trong các lĩnh vực IoT, nông nghiệp thông minh, công nghệ sinh học và di truyền. Những công nghệ này hứa hẹn sẽ cách mạng hóa sản xuất, nâng cao hiệu quả và chất lượng nông sản.

Sự hợp tác giữa doanh nghiệp trong nước và quốc tế thông qua chuyển giao công nghệ, đầu tư và đào tạo đang thúc đẩy sự phát triển của ngành. Ngoài ra, việc hình thành 34 khu nông nghiệp công nghệ cao tại 19 tỉnh sẽ tạo điều kiện thuận lợi cho đổi mới. Nếu được khai thác hiệu quả, các cơ hội này có thể đưa nông nghiệp Việt Nam lên một tầm cao mới.

Internet of Things (IoT)

Tự động hóa và IoT giữ vai trò then chốt trong việc nâng cao chất lượng nông sản và giảm chi phí. Các cảm biến nông nghiệp giúp thu thập dữ liệu về độ ẩm, ánh sáng, nhiệt độ, dinh dưỡng, từ đó hỗ trợ tối ưu quyết định canh tác. Giải pháp giá cả phù hợp và dễ ứng dụng sẽ giúp nông dân Việt Nam tăng hiệu quả sản xuất. Nhà đầu tư nước ngoài có nhiều cơ hội nhờ rào cản gia nhập thấp, chỉ cần hạ tầng cơ bản như điện, internet và smartphone.

Giải pháp nông nghiệp thông minh

Nông nghiệp thông minh là yếu tố quan trọng để giảm thiểu tác động của biến đổi khí hậu. Các doanh nghiệp như TH True Milk, Vinamilk đã đầu tư mạnh vào nông nghiệp công nghệ cao, tạo hình mẫu cho thị trường. Nhà đầu tư quốc tế có thể tham gia qua dịch vụ quản lý trang trại, tư vấn và các giải pháp công nghệ. Một số công ty như Enzootic, GoodHout BV, SmartFarm Co. Ltd đã quan tâm đến Agtech Việt Nam, góp phần thúc đẩy năng suất và phát triển bền vững.

Công nghệ sinh học và di truyền

Chính phủ Việt Nam coi công nghệ sinh học là ngành mũi nhọn. Các tiến bộ về gen đã tạo ra giống cây, vật nuôi năng suất cao, chất lượng tốt và kháng bệnh, đặc biệt cần các giống lúa chịu hạn mặn. Doanh nghiệp nước ngoài có nhiều cơ hội hợp tác với viện nghiên cứu, trường đại học và startup trong lĩnh vực này. Các quốc gia như Thụy Điển, Đan Mạch, Ý và Thụy Sĩ đang cung cấp công nghệ và thiết bị tiên tiến, nhất là cho ngành sữa.

CÁC THỦ TỤC PHÁP LÝ VÀ CHÍNH SÁCH HỖ TRỢ CỦA CHÍNH PHỦ

Chính phủ Việt Nam đóng vai trò quan trọng trong thúc đẩy Agtech thông qua chính sách ưu đãi như Nghị định 57/2018/NĐ-CP, hỗ trợ giảm thuế thu nhập doanh nghiệp và miễn giảm thuế, tiền thuê đất cho nhà đầu tư. Hiện có khoảng 2.000 hợp tác xã nông nghiệp công nghệ cao và 6 khu nông nghiệp công nghệ cao quốc gia, tạo điều kiện tiếp cận đất đai, tín dụng, ứng dụng công nghệ và đào tạo lao động.

Cơ quan quản lý chính

Ba cơ quan chủ chốt quản lý Agtech tại Việt Nam, trong đó Bộ Nông nghiệp & Môi trường giữ vai trò trung tâm trong quản lý, thúc đẩy nông nghiệp công nghệ cao và cấp chứng nhận doanh nghiệp nông nghiệp công nghệ cao. Các cơ quan này đảm bảo môi trường pháp lý và hỗ trợ cho nông dân, doanh nghiệp tiếp cận công nghệ hiện đại.

Quy trình chứng nhận

Để được công nhận doanh nghiệp nông nghiệp công nghệ cao, cần nộp đầy đủ hồ sơ bản chính và bản sao. Đây là bước quan trọng nhằm chuẩn hóa, thúc đẩy phát triển Agtech.

Ưu đãi đầu tư

Chính phủ khuyến khích đầu tư vào nông nghiệp công nghệ cao với nhiều chính sách: thuế TNDN ưu đãi 10% trong 15 năm, miễn giảm tiền thuê đất tối đa 15 năm theo Nghị định 57, cùng các gói vay vốn linh hoạt. Những ưu đãi này tạo động lực thu hút nhà đầu tư nước ngoài và thúc đẩy tăng trưởng Agtech tại Việt Nam

NHỮNG THÁCH THỨC ĐỐI VỚI AGTECH TẠI VIỆT NAM

Dù có nhiều tiềm năng, sự phát triển Agtech tại Việt Nam vẫn gặp không ít trở ngại. Thị trường phân mảnh khiến việc triển khai nông nghiệp thông minh phức tạp, trong khi doanh nghiệp nước ngoài vướng thủ tục nhập khẩu kéo dài và thiếu minh bạch về ưu đãi, quy định.

Yêu cầu vốn lớn và rủi ro tài chính hạn chế cơ hội cho các doanh nghiệp vừa và nhỏ; các startup nông nghiệp xanh gặp khó khăn về vốn và hạ tầng, cản trở mở rộng sản xuất. Bên cạnh đó, số lượng doanh nghiệp Agtech còn hạn chế, làm giảm mức độ nhận thức và đổi mới ở khu vực nông thôn.

TRIỂN VỌNG TƯƠNG LAI CỦA AGTECH TẠI VIỆT NAM

Triển vọng phát triển Agtech tại Việt Nam được đánh giá rất khả quan. Dự báo ngành nông nghiệp sẽ tăng trưởng khoảng 3,0% đến 3,5% trong năm 2024, với mục tiêu nâng kim ngạch xuất khẩu nông sản lên 54 – 55 tỷ USD. Thành quả này phản ánh định hướng chú trọng phát triển nông thôn, khi đã có tới 78% số xã đạt chuẩn nông thôn mới.

Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn đang đẩy mạnh vai trò của các hợp tác xã nông nghiệp và tăng cường liên kết giữa sản xuất và tiêu thụ. Những chính sách này kỳ vọng sẽ tiếp tục thúc đẩy tăng trưởng và hiện đại hóa ngành nông nghiệp Việt Nam.

Theo vietnam.incorp.asia