Sản xuất nông nghiệp ở Lâm Đồng vẫn tiềm ẩn nguy cơ mất an toàn do việc lạm dụng thuốc bảo vệ thực vật.

Thời gian qua, nông nghiệp Lâm Đồng phát triển mạnh, tạo hàng trăm nghìn việc làm, nâng cao thu nhập cho người dân. Tuy nhiên, việc lạm dụng phân bón, thuốc bảo vệ thực vật đang đe dọa môi trường, tính bền vững sản xuất và sức khỏe người tiêu dùng. Tồn dư hóa chất không chỉ làm suy giảm đất, nguồn nước, đa dạng sinh học mà còn khiến nhiều lô hàng có nguy cơ bị trả về do vượt mức dư lượng tối đa (MRL), ảnh hưởng uy tín nông sản Việt Nam.

Ở lĩnh vực rau, hoa – thế mạnh của Lâm Đồng – sản xuất vẫn manh mún, nhỏ lẻ, kiểm soát chất lượng chưa chặt chẽ. Cơ sở hạ tầng còn hạn chế, biến đổi khí hậu làm sâu bệnh phức tạp, nông dân vẫn phụ thuộc nhiều vào thuốc hóa học.

Theo TS. Đinh Văn Phê (WASI), xuất khẩu trái cây như chanh leo, sầu riêng, bơ ngày càng bị siết chặt tiêu chuẩn. Nếu sản xuất nhỏ lẻ, khó kiểm soát dư lượng hóa chất, sẽ khó đáp ứng yêu cầu quốc tế.

Điển hình tại xã Kiến Đức (Đắk R’lấp), gia đình anh Nguyễn Văn Thế trồng hơn 2 ha cà phê xen canh sầu riêng, thu nhập ổn định hơn. Dù đã chuyển sang dùng chế phẩm sinh học, anh vẫn thừa nhận sâu bệnh khó kiểm soát, nhiều lúc buộc phải dùng thuốc hóa học để tránh mất mùa.

Anh Nguyễn Văn Thế, xã Kiến Đức, tỉnh Lâm Đồng cũng như một số hộ nông dân khác đang từng bước tìm hiểu và chuyển dần sang canh tác hữu cơ. 

“Chúng tôi rất muốn bỏ hẳn thuốc bảo vệ thực vật nhưng mưa nhiều, ẩm cao khiến sâu bệnh, nấm xuất hiện liên tục, ảnh hưởng lớn đến mùa vụ, nên chưa thể chuyển hoàn toàn sang canh tác hữu cơ,” anh Nguyễn Văn Thế chia sẻ. Câu chuyện này phản ánh khó khăn chung: dù nhận thức đã thay đổi, nông dân vẫn cần hỗ trợ đồng bộ từ chính quyền, doanh nghiệp, viện nghiên cứu và đầu ra ổn định để mạnh dạn sản xuất an toàn, bền vững. Dưới áp lực năng suất và chất lượng, nhiều hộ vẫn phụ thuộc hóa chất. Khảo sát ngành nông nghiệp cho thấy tại các vùng chuyên canh cà phê, hồ tiêu, cây ăn trái, lượng phân bón và thuốc thường vượt nhu cầu 10–20%, gây thoái hóa đất và ảnh hưởng nguồn nước. TS. Đinh Văn Phê khuyến nghị: quản lý đất hợp lý; kiểm tra chất lượng đất, bảo đảm không nhiễm kim loại nặng/hóa chất độc hại; thực hiện luân canh; tăng cường bón phân hữu cơ đã ủ hoai; tuyệt đối không dùng phân tươi để giảm dư lượng hóa chất và phục hồi hệ sinh thái đất.

“Chúng tôi rất muốn bỏ hẳn thuốc bảo vệ thực vật nhưng mưa nhiều, ẩm cao khiến sâu bệnh, nấm xuất hiện liên tục, ảnh hưởng lớn đến mùa vụ, nên chưa thể chuyển hoàn toàn sang canh tác hữu cơ,” anh Nguyễn Văn Thế chia sẻ. Câu chuyện này phản ánh khó khăn chung: dù nhận thức đã thay đổi, nông dân vẫn cần hỗ trợ đồng bộ từ chính quyền, doanh nghiệp, viện nghiên cứu và đầu ra ổn định để mạnh dạn sản xuất an toàn, bền vững.

Dưới áp lực năng suất và chất lượng, nhiều hộ vẫn phụ thuộc hóa chất. Khảo sát ngành nông nghiệp cho thấy tại các vùng chuyên canh cà phê, hồ tiêu, cây ăn trái, lượng phân bón và thuốc thường vượt nhu cầu 10–20%, gây thoái hóa đất và ảnh hưởng nguồn nước.

TS. Đinh Văn Phê khuyến nghị: quản lý đất hợp lý; kiểm tra chất lượng đất, bảo đảm không nhiễm kim loại nặng/hóa chất độc hại; thực hiện luân canh; tăng cường bón phân hữu cơ đã ủ hoai; tuyệt đối không dùng phân tươi để giảm dư lượng hóa chất và phục hồi hệ sinh thái đất.

Dưới áp lực năng suất và chất lượng, nhiều hộ vẫn phụ thuộc hóa chất. Khảo sát ngành nông nghiệp cho thấy tại các vùng chuyên canh cà phê, hồ tiêu, cây ăn trái, lượng phân bón và thuốc thường vượt nhu cầu 10–20%, gây thoái hóa đất và ảnh hưởng nguồn nước.

TS. Đinh Văn Phê khuyến nghị: quản lý đất hợp lý; kiểm tra chất lượng đất, bảo đảm không nhiễm kim loại nặng/hóa chất độc hại; thực hiện luân canh; tăng cường bón phân hữu cơ đã ủ hoai; tuyệt đối không dùng phân tươi để giảm dư lượng hóa chất và phục hồi hệ sinh thái đất.

Nếu nông dân không thay đổi tư duy canh tác theo hướng hữu cơ, việc xuất khẩu nông sản sẽ gặp nhiều khó khăn.

Trước thực trạng lạm dụng hóa chất, Lâm Đồng đã ban hành nhiều chính sách thúc đẩy nông nghiệp an toàn, bền vững. Đến 8/2025, toàn tỉnh có 23.489 ha đạt chuẩn GAP và tương đương, 122.247 ha đạt các chuẩn quốc tế (UTZ, 4C, Rainforest Alliance). Tuy nhiên, diện tích hữu cơ mới 4.024 ha, còn rất nhỏ so với hơn 300.000 ha đất nông nghiệp, cho thấy quy mô sản xuất hữu cơ vẫn chưa tương xứng tiềm năng và nhu cầu thị trường.

ThS. Bùi Khánh Tùng (Hiệp hội Nông nghiệp Hữu cơ Việt Nam) đề xuất Tây Nguyên, trong đó có Lâm Đồng, cần khuyến khích nghiên cứu, sản xuất và sử dụng thuốc BVTV sinh học; đẩy mạnh tuyên truyền, tập huấn để nông dân sử dụng phân bón, thuốc an toàn. Một giải pháp then chốt là chuỗi liên kết sản xuất – tiêu thụ: khi có doanh nghiệp bao tiêu, nông dân buộc tuân thủ quy trình, giữ được hợp đồng và đầu ra ổn định. Lâm Đồng đã nhân rộng một số HTX rau, hoa công nghệ cao, ghi chép nhật ký canh tác, bảo đảm truy xuất nguồn gốc.

Ngoài ra, chuyên gia khuyến nghị thúc đẩy nông nghiệp tuần hoàn – hữu cơ, chọn giống kháng sâu bệnh để giảm áp lực thuốc hóa học, và đầu tư công nghệ sau thu hoạch nhằm giảm tổn thất, nâng chất lượng nông sản phục vụ xuất khẩu.

Trang trại Gia Trung ở phường Đông Gia Nghĩa đang canh tác măng cụt và sầu riêng theo hướng hoàn toàn hữu cơ. 

Ông Bùi Khánh Tùng nhấn mạnh cần hình thành chuỗi liên kết sản xuất – tiêu thụ: khi có doanh nghiệp bao tiêu, nông dân sẽ tuân thủ quy trình an toàn theo tiêu chuẩn để giữ hợp đồng và đầu ra ổn định. Lâm Đồng đã nhân rộng các HTX rau, hoa công nghệ cao, ghi chép nhật ký canh tác và truy xuất nguồn gốc.

Các chuyên gia cũng khuyến nghị đẩy mạnh nông nghiệp tuần hoàn – hữu cơ, chọn giống kháng sâu bệnh để giảm áp lực thuốc hóa học, đồng thời đầu tư công nghệ sau thu hoạch nhằm giảm tổn thất và nâng chất lượng nông sản xuất khẩu.

Theo Phạm Hoài - nongnghiepvamoitruong